Virtueel autisme en het toepassen van interpersoonlijke vaardigheden

Waarom vindt u fysieke menselijke aanrakingen belangrijk en wat doet het precies met de neurochemie van onze menselijke hersenen, vooral in de eerste periode van het leven?

We weten dat fysieke aanrakingen ervoor zorgen dat er endorfine vrijkomt. Dit zijn van nature voorkomende opiaten in de hersenen. Als je van jongs af aan geknuffeld wordt door je moeder, weten we dat deze fysieke aanraking leidt tot een gevoel van welzijn door de natuurlijk voorkomende opiaten in de hersenen. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar dit fenomeen. Het interessante aspect dat ik ontdekte, is dat de mond en de handen het meest gevoelig zijn voor aanrakingen. Als je kijkt naar een "kaart" van het lichaam in de hersenen qua huid en aanrakingen, dan is aan de handen en de mond – veruit – het grootste territorium toegewezen in de hersenen. Als je erover nadenkt, zijn deze ook het meest gevoelig. Logisch ook: daar kus je mee, daar eet je mee en je handen zijn het gevoeligst. Ik denk dat dit ook gebeurt met baby's die in de baarmoeder op hun vingers of duim zuigen – ze stimuleren deze eigenlijk, zodat de vingers het meest actief zijn en dus het meest vertegenwoordigd zullen zijn in de hersenen.

Welke rol speelt menselijke aanraking in de huidige samenleving en in de dagelijkse interactie tussen mensen?

Ik denk dat het enorm belangrijk is! Zeker als je bedenkt dat tegenwoordig vooral jonge mensen via schermen communiceren in plaats van op een fysieke manier met elkaar in contact te komen, ook al bevinden zij zich in dezelfde ruimte. En dat is volgens mij het échte probleem! Daar moeten we ons grote zorgen over maken. Als je iemand voor het eerst ontmoet, is aanraken echt belangrijk: je schudt iemand de hand of je klopt hem of haar misschien op de rug of op de schouder. Waar je iemand aanraakt, hoe je hem of haar aanraakt en de duur van een aanraking zijn allemaal nauw verbonden met de mate van intimiteit die je met die persoon hebt – een dergelijke relatie is een enorm krachtige vorm van communicatie! Ik kan me herinneren dat iemand gewoon zijn arm om me heen sloeg toen mijn vader stierf in 2011. Dat gebaar hielp me meer dan duizend woorden ooit hadden kunnen doen." Ik weet zeker dat we allemaal wel eens een situatie hebben meegemaakt waarin het jouw natuurlijke neiging was om je armen om iemand heen te slaan als hij of zij van streek is. Je praat niet tegen hem of haar, maar geeft hem of haar een knuffel.

Wat heeft het gebrek aan fysieke interactie, dat ontstaat door het toenemende communicatie gebruik van technische apparaten, te maken met de cognitieve ontwikkeling van kinderen?

Eén van de grote vragen – met name over de invloed van de schermtechnologie op kinderen – is natuurlijk hun empathisch vermogen. De laatste jaren is er hiervoor een nieuwe term in gebruik genomen: "virtueel autisme" Wat men zegt: als je geen interpersoonlijke vaardigheden toepast, dan ben je er niet erg goed in, omdat je alleen maar goed bent in wat je toepast. Het werkt averechts als je niet oefent om iemand in de ogen te kijken, naar iemand te lachen en om iemand te knuffelen. Je zult dan steeds vaker je toevlucht nemen tot het scherm. "Virtueel autisme" is echter anders dan autisme: het zijn autistische trekjes waarbij men het lastig vindt om zich in te leven in anderen. Het goede nieuws is: het kan verholpen worden! Er bestaat een heel goed paper over dit onderwerp. Hierbij zijn pre-tieners – dus kinderen van rond de 11 of 12 jaar oud, die over geen empathisch vermogen beschikten en die zeer slechte interpersoonlijke vaardigheden hadden – verdeeld in twee groepen: de helft van hen bleef de beschikking houden over hun digitale apparaten, van de andere helft werden deze apparaten in beslag genomen. Zij gingen vijf dagen op zomerkamp. Al binnen deze vijf dagen was er een aanzienlijke verbetering van hun interpersoonlijke vaardigheden te zien. Dat toont aan dat niets onomkeerbaar is. De hersenen evolueren en veranderen voortdurend. De vrees kan bestaan dat kinderen problemen gaan krijgen met empathie. Als we er echter iets aan doen en voor deze kinderen een omgeving scheppen waar ze één-op-één communicatie kunnen toepassen, dan zou dit het gevaar moeten afwenden.

In de wetenschap dat deze technologieën niet zullen verdwijnen, maar steeds meer aanwezig zullen zijn in ons leven en dat van onze kinderen: hoe kunnen we dat probleem aanpakken?

Het is lastig om iemand te zeggen dat hij of zij iets niet mag doen. Lang geleden rookte ik nog. Het ergste was dat mensen me zeiden dat ik niet moest roken maar ook geen alternatief benoemden.  Als je de schermtijd wilt verminderen, dan moet je iets boeienders, spannenders en leukers introduceren. Een vader vanuit Melbourne schreef dat hij precies hetzelfde probleem met zijn kinderen had. Uiteindelijk nam hij ze mee op een fietstocht. Hij vertelde dat de kinderen begonnen te giechelen zodra ze op de fiets zaten. Hij zei: "Dat is muziek in de oren van elke ouder. Dat geluid hoor ik nooit als ze technologie gebruiken!" Ik weet dat het tegenwoordig moeilijk is voor ouders, omdat ze veel eisen stellen. Je moet echter voor de kinderen ervaringen en gebeurtenissen ontwikkelen die meer voldoening geven en spannender zijn dan alleen maar naar een scherm staren. Een sterk gevoel hebben over wie je bent, een identiteitsgevoel en het verzinnen van dingen behoren tot de meest opwindende ervaringen. Denk even terug aan je eigen kindertijd, toen zeiden we allemaal: "Laten we een spel verzinnen!" Nu gaat het erom die benadering nieuw leven in te blazen. Geef ze een doos in plaats van het cadeautje in de doos. Als je kinderen kunt helpen die innerlijke wereld en die innerlijke verbeelding te ontwikkelen, dan is dat veel spannender dan het schieten op dingen achter een scherm of een andere vorm van tweedehands verbeelding.

Susan Greenfield

CBE, FRCP (Hon) Baroness Greenfield, oprichter en CEO van Neuro-Bio Ltd

Barones Susan Greenfield is een neurowetenschapper, schrijfster en verslaggeefster. Ze heeft 32 eredoctoraten van universiteiten in het Verenigd Koninkrijk en in het buitenland en heeft meer dan 200 papers gepubliceerd in tijdschriften met intercollegiale toetsing. Ze is voornamelijk gevestigd aan de Universiteit van Oxford, maar ook aan het Collège de France in Parijs, aan het NYU Medical Center in New York en aan de Universiteit van Melbourne.