Menselijke aanraking is als voeding voor een baby

Mary, het kernidee van het programma is dat ouders hun baby naar een basisschoolklas brengen, waar de kinderen de emoties van de baby proberen te lezen. Welke rol speelt aanraking in de interactie tussen de kinderen en de baby in de klas?

Aanraking speelt een centrale rol bij Roots of Empathy in de klas – in eerste instantie door de gehechtheid en de liefdevolle relatie tussen de ouder en de baby. We leggen de kinderen uit dat baby's niet met woorden kunnen communiceren. Baby's communiceren door middel van aanraking, geluid en lichaamstaal. De kinderen begrijpen hoe cruciaal een aanraking is voor een baby om te gedijen – dat baby's, die niet geknuffeld, gewiegd en gestreeld worden, voortdurend verlangen naar een menselijke verbinding. Een menselijke aanraking is als voeding voor een baby! De kinderen beseffen daarnaast dat de veilige of gelukkige relatie tussen de ouder en de baby het gemakkelijkst tot stand komt door aanraking. Ook zien ze dat ouders met baby's praten als ze hem of haar aanraken. Aanraken is de taal van de verbinding. Als er kleine kinderen in de klas zitten, dan is het ook belangrijk dat zij de baby aanraken. Als ze voor de baby zingen in een kring rondom de groene deken, dan raken de kinderen de teentjes, voetjes of beentjes van de baby aan – elk kind krijgt de kans om de baby aan te raken. Een aanraking is de eerste menselijke verbinding. Van wetenschappers weten we dat deze aanraking het hormoon oxytocine verhoogt, waardoor de kinderen een gevoel van geluk, ontspanning en solidariteit ervaren.

Het bestaan van een programma als Roots of Empathy wijst hoogstwaarschijnlijk op het probleem dat een aanzienlijk deel van de kinderen misschien niet de kans krijgt om op te groeien in een sociale context met empathie en "positieve aanraking". Hoe wordt de integriteit van aanraking voor de baby, de moeder, de vader, de leraar en de leerlingen in het programma beveiligd?

Het is heel belangrijk dat we dingen doen die kinderen in staat stellen om respect voor hun eigen lichaam te hebben en de afstand ten opzichte van de anderen te respecteren. Hier is een voorbeeld van hoe we het doen. We vragen de baby of we hem of haar mogen oppakken. Dan vraagt de instructeur de kleine kinderen: "Wat denken jullie dat de baby mij zegt?" De kinderen moeten de signalen van de baby lezen om te begrijpen of de baby "ja" of "nee" zegt. Heel vaak zetten we deze situatie met opzet zo op. Dan zegt de instructeur: "Volgens jullie zegt de baby 'nee'. In dat geval pak ik de baby niet op. Laten we eens kijken wat er gebeurt als mama of papa het aan de baby vraagt." Natuurlijk is de baby dan enthousiast. De kinderen zien het grote verschil in de reactie van de baby. We hebben allemaal het recht om 'ja' of 'nee' te zeggen – meer zeggen wij niet.

Welke rol speelt aanraking bij de ontwikkeling van de kinderen? Je had het over de baby's, maar hoe is de ervaring voor de kinderen in de klas?

Qua ontwikkeling van de hersenen van kinderen en hun emotionele ontwikkeling, denken we dat je geliefd, veilig en geborgen voelen over het algemeen wordt geleverd door aanraking. Onze herinneringen als kind zijn vaak gelinkt aan geliefd voelen, geknuffeld en gewiegd worden. Als een kind liefde ervaart, dan worden zijn of haar handen vastgehouden, dan wordt hij of zij geknuffeld. Het kind heeft het gevoel dat hij of zij deel uitmaakt van het gezin. Ze zitten met z'n allen bij elkaar en er is een gevoel van verbondenheid. Als je de prioriteit van aanraking in de kindertijd boven alle andere zintuigen beschouwt, dan is aanraking van het grootste belang voor ons vermogen om te bloeien. Bij haar onderzoek naar premature baby's zag Tiffany Field (een professor in de kindergeneeskunde, psychologie en psychiatrie aan de School of Medicine van de Universiteit van Miami en directeur van het Touch Research Institute) een fenomenale ontwikkelingsgroei en gewichtstoename bij baby's, simpelweg door een liefdevolle hand die de kleine baby in de couveuse streelde. Ik denk dat aanraking leeftijd, generatie, cultuur en taal overtreffen. Het is een universele taal en ik ben er diep van overtuigd dat aanraking de meest menselijke verbinding is die we kunnen hebben.

Er zijn waarschijnlijk veel ontroerende verhalen op het gebied van aanraking uit het Roots of Empathy-project. Heb je een favoriet verhaal dat je wilt delen?

Lang geleden, ergens in 1998 of 1999, was er een kereltje in de tweede klas. Hij zat in een pleeggezin en was zeer agressief. De school had het jaar daarvoor deelgenomen aan het Roots of Empathy-project. Een leraar belde me op en zei: "Mary, het spijt me ontzettend, maar ik kan dit jaar niet deelnemen aan Roots of Empathy. In mijn klas heb ik een heel gewelddadig jongetje dat bijt, spuugt en schopt zonder reden. Ik kan de veiligheid van de baby in de klas niet garanderen." Dus ik besprak dit met de moeder, die we al hadden benaderd. Ik vertelde haar dat de leraar in de klas zich zorgen maakte over de veiligheid van haar baby. Ze vroeg me of alle kinderen de kans zouden missen om aan het programma deel te nemen, vanwege dit ene kind. Ondanks al mijn zorgen over de veiligheid van haar baby, antwoordde ze: "Maak je geen zorgen, ik vraag of mijn man meekomt. Hij gaat aan de ene kant naast mij en de baby zitten en de instructeur zit aan de andere kant." Tijdens het derde bezoek aan de klas vroeg de moeder dit jongetje om naast haar en de baby te komen zitten. Bedenk goed dat dit jongetje nog nooit had geglimlacht. De baby legde zijn been over het been van het jongetje, die net gymles had gehad. Alle kinderen zaten in hun korte broek en de huid van de baby raakte zijn huid aan. Toen wendde hij zich tot de baby en glimlachte voor de allereerste keer. De leraar in de klas zei dat dit de kracht van die aanraking was, dat kleine beentje op zijn been. Ik bedoel, misschien is het niet écht de kracht van aanraking, maar iedereen leek te denken dat het zo was. Ik denk van wel. Het was de doorbraak van de kleine jongen.

Mary Gordon

Oprichter en voorzitter van Roots of Empathy in Toronto

Mary Gordon is een internationaal erkende, bekroonde sociale ondernemer, opvoeder en auteur die programma's heeft gemaakt die informeren over de kracht van empathie. De missie van mevrouw Gordon is het opbouwen van een zorgzame, vreedzame en civiele samenleving door de ontwikkeling van empathie bij kinderen en volwassenen. Haar boek Roots of Empathy: Changing the World Child by Child is beschikbaar in meerdere talen.